Epoka kamienia

Luźnym znaleziskiem jest także topór kamienny, czworościenny,

o zaokrąglonym obuchu i walcowatym otworem o długości 12 cm, znaleziony

w Niemicy w niewyjaśnionych okolicznościach, prawdopodobnie

w okresie międzywojennym, który również znajduje się w Muzeum

w Koszalinie (ryc. 5d).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

EPOKA BRĄZU

Ceramikę (z ok. V okresu EB) zebrano na osadach w Niemicy (stan. 4 i 5 według numeracji

Kleista), jednak brak o nich szerszych wiadomości. Wydaje się, że

tak jak większość stanowisk pradziejowych w tej miejscowości zlokalizowana

zapewne była na łagodnych stokach doliny Bielawy w kierunku na Sierakowo Sławieńskie.

W tej samej miejscowości, przy drodze do Pękanina, około 150 m na

północny zachód od szosy w kierunku na tzw. Heideberg odkryto w 1925

roku, przy wywożeniu piasku, cztery groby popielnicowe płaskie z obwarowaniem

kamiennym w przepalonej ziemi, usytuowane w rzędzie w odległości

1 m jeden od drugiego. Popielnice, z których jedna była szczególnie

okazała, o wysokości 35 cm i średnicy brzuśca 45 cm, przykryte

były płaskimi kamieniami. Stanowisko to Kleist datował na IV okres EB,

natomiast J. Kostrzewski na okres V okres EB (Kostrzewski 1985: 293).

W pobliżu Niemicy zlokalizowano jeszcze dwa cmentarzyska kultury

łużyckiej z grobami popielnicowymi, obsypanymi szczątkami stosu ciałopalnego

(stan. 3 i 4), usytuowane około 200 i 750 m na południowy wschód od wsi (Kleist 1955: 29).

Ogółem z ziemi malechowskiej znamy sześć gromadnych znalezisk

wyrobów brązowych pochodzących z młodszej i późnej epoki brązu oraz

z wczesnej epoki żelaza (ryc. 2). Efektowny „skarb” łużycki, datowany na

V okres EB (900–700 p.n.e.), składający się z 18 przedmiotów brązowych, znamy z Niemicy.

Znaleziony został przypadkowo w 1934 roku przy usuwaniu dużego kamienia z pola przez dzierżawcę Waldemara Koppa. Stanowisko położone jest 50 m na północ od drogi Niemica–Bartolino,

naprzeciw gospodarstwa Rungego. Skarb ukryty był w ciemnobrązowym

dzbanie uchatym, zdobionym dołkami i ornamentem krokiewkowym.

Przy usuwaniu kamienia naczynie rozleciało się, a fragmenty przekazane

zostały do Muzeum w Darłowie. Skarb zawierał siekierkę tulejkowatą

z uszkiem (odłamane), ostrze siekierki, tulejkę z uszkiem od siekierki

(ryc. 10f), siekierkę skrzydlatą z uszkiem (ryc. 10ł), kółko brązowe i kółko

do wędzidła (ryc. 10k), szpilę od zapinki okularowatej (ryc. 10i), szpilę

z kulistą główką i szyjką zdobioną poprzecznie (ryc. 10n), zdobione wędzidło

(ryc. 11d), a także sierp z guzkiem, miecz z kolcem do rękojeści

o długości około 50 cm, fragment bransolety nerkowatej, otwartą bransoletę

ze zdobionymi końcami (ryc. 11f) oraz kawałki prętów brązowych

i blaszki stopionego brązu (Kleist 1955: 29, Taf. 8: 2). Częściowo zachowane

zabytki znajdują się w Muzeum w Koszalinie (ryc. 13). Te „elitarne”

ozdoby, narzędzia i broń były bardzo cenne i znamionowały zapewne istnienie

różnic społecznych wśród ludności kultury łużyckiej.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Faza Wielkowiejska

W okolicy Niemicy znalezione zostało cmentarzysko z fazy wielkowiejskiej stan. 3.

 

Okres Halsztacki i Wczesny Okres Lateński

Charakterystyczne groby skrzynkowe zarejestrowano dotychczas

w 17 miejscowościach na terenie gminy Malechowo, a w obrębie paru

z nich wystąpiło po kilka takich cmentarzysk, np.: Zielenica – 4, Niemica

– 3, Ostrowiec – 2 i osada, Pękanino – 2 i osada oraz Borkowo, Żegocino,

Paproty, Drzeńsko – po 2 cmentarzyska. Cmentarzyska bowiem ludności tej kultury najczęściej       

  spotyka się na niewielkich, nasłonecznionych wyniesieniach piaszczystych,

na ich stokach południowych, w pobliżu wody.

W pobliżu Niemicy, na południe od szosy do Pękanina, w sąsiedztwie

wzgórza Heideberg, odkryto przypadkowo w czerwcu 1931 roku oraz

w 1936 groby skrzynkowe (stan. 6), w których urny przykryte były zdobionymi

pokrywami czapkowatymi (ryc. 11h). W innym miejscu w pobliżu

Niemicy (brak lokalizacji) w 1936 roku odkryto pięć grobów skrzynkowych

ze zdobioną motywem jodełki popielnicą. Wymienione cmentarzyska

datowane są na okres halsztacki i wczesny okres lateński (Malinowski 1981a: 139).

 

OKRES PRZEDRZYMSKI

Spektakularnym stanowiskiem archeologicznym przebadanym wykopaliskowo

w zadowalającym stopniu jest cmentarzysko ciałopalne

z okresu późnolateńskiego i wczesnorzymskiego w Niemicy, badane przez

D. v. Kleista w kwietniu, maju i październiku 1936 roku

Dorzecze Grabowej nie charakteryzuje się zbyt licznym osadnictwem

z okresu przedrzymskiego, jednak są tu stanowiska, głównie cmentarzyska,

godne uwagi. Niewątpliwie najciekawszych materiałów dostarczyło

cmentarzysko w Niemicy, jedno z nielicznych cmentarzysk późnolateńskich

rozkopanych na Pomorzu Zachodnim. Cmentarzysko w Niemicy

(stan. 8 według Kleista) znajduje się po wschodniej stronie drogi z Niemicy

do Sierakowa, tuż przy majątku rolnym na południowym końcu wsi.

Pierwsze przypadkowe odkrycia datują się na lata 1925 i 1926, kiedy to

odsłonięto jeden grób zawierający dwie zapinki brązowe i sprzączkę żelazną.

Odkrycie zabezpieczył Karl Rosenow z Darłowa. Grób oznaczony był

pod płytkim humusem płasko zalegającym bruczkiem z polnych kamieni,

pod którym dopiero znajdowała się właściwa jama ze spalenizną stosu

i spalonymi kośćmi. Systematyczne badania wykopaliskowe przeprowadził

D. v. Kleist w 1936 roku (Wołągiewicz 1964). Wyeksplorowano 99

grobów, z czego 46 kryło zmarłych wyposażonych w dary grobowe, natomiast

pozostałe 53 pozbawione były inwentarza. Przeważają groby jamowe,

a tylko 7 to groby popielnicowe obsypane szczątkami stosu. Występują

naczynia dwustożkowate, baniaste i w przybliżeniu z kulistym

brzuścem, niekiedy zdobione ornamentem swastyk, pól zakreskowanych

i wątku jodełkowego (ryc. 17d). Wśród zabytków występują: zapinki

o konstrukcji późnolateńskiej, noże żelazne, przęśliki, groty lancetowate,

umba, imacze do tarcz, a także przęśliki, klamra, igła, brzytwa, szczypce,

itp. Na podstawie charakterystyki źródeł można stwierdzić, że z wyjątkiem

czterech grobów pochodzących z wczesnego okresu rzymskiego

wszystkie pozostałe datowane pochówki (tzn. 42) pochodzą z późnej fazy

okresu późnolateńskiego. Prawie wszystkie pochówki popielnicowe obsypane

szczątkami stosu były grobami mężczyzn – wojowników.

Analizując wyposażenie grobów, można przypuszczać, że na cmentarzysku

w Niemicy pochowano ośmiu mężczyzn, 14–19 kobiet oraz

19 osobników płci nieustalonej, a także dalszych 53 osobników nieobdarowanych,

co wydaje się było wynikiem odmiennego obyczaju lub różnicy

majątkowej społeczności w Niemicy (Wołągiewicz 1964: 121).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

OKRES RZYMSKI

Brak większej liczby wykopaliskowo przebadanych stanowisk z okresu

rzymskiego na ziemi malechowskiej uniemożliwia właściwe nakreślenie

sytuacji osadniczej i kulturowej na tym obszarze w pierwszych wiekach

naszej ery. Pewien obraz mogą dać jedynie badania powierzchniowe

w ramach AZP, które ujawniły 19 punktów osadniczych z tego okresu,

m.in. w okolicach: Niemicy (pięć stanowisk), Lejkowa, Święcianowa, Sulechowa,

Pękanina, Krzekoszewa i Żegocina.

Koniec kultury o tradycjach „rzymskich” na ziemiach polskich zbiega się

z głębokimi przemianami kulturowymi i gospodarczymi związanymi z wydarzeniami

określanymi jako okres wędrówek ludów (lata 375–576). Silnemu

zakłóceniu uległy dotychczasowe stosunki handlowe z obszarem państwa

rzymskiego. Nieliczne importy rzymskie dochodzą do Polski drogą

okrężną, z Italii poprzez Galię i Germanię do ujścia Odry i stamtąd ku ujściu

Wisły. W tych warunkach na zmianie dróg handlowych najmniej ucierpiało

Pomorze. Znaleziska monet zachodniorzymskich i bizantyjskich na Pomorzu

znamy z kilkudziesięciu skarbów i znalezisk luźnych.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

OKRES WCZESNOŚREDNIOWIECZNY

 Nie można w dorobku badawczym na terenie gminy pominąć badań

powierzchniowych prowadzonych przez Diethera von Kleista, m.in. na

grodzisku wczesnośredniowiecznym w Ostrowcu w latach 1933 i 1934,

a także na zapleczu tego grodziska w obrębie miejscowości Kosierzewo

w roku 1939 i na osadach w Malechowie (stan. 2 i 6) w 1936 roku,

w Niemicy w 1931 i 1933 (stan. 9, 10, 11 według numeracji Kleista),

gdzie rozpoznano ponad 50 palenisk z materiałem ceramicznym, oraz na

osadzie wczesnośredniowiecznej w Białęcinie w 1938 roku.

Niewielkie wyniesienia terenowe, pośrodku wsi Niemica, w miejscu,

gdzie znajduje się kościół, bezpośrednio przy zachodnim brzegu rzeki

Bielawy, zajmuje domniemane grodzisko, na którym penetracje powierzchniowe

prowadzono jeszcze w latach 30. XX wieku (Kleist 1955:

30) i później po wojnie w 1959 roku (Sikora 1960: 703–704) oraz sondażowe

w 1968 roku (Łosiński, Olczak, Siuchniński 1971: 182–186). Z tego

stanowiska pochodzi około 40 ułamków naczyń górą obtaczanych, zdobionych,

w kilkunastu wypadkach, ornamentem pionowym, poziomym

i krzyżujących się żłobków, linii falistych i nakłuciami wykonanymi narzędziem

grzebkowatym z wczesnych faz wczesnego średniowiecza (VIII –IX/X wiek).

Na zapleczu grodziska, po północnej i wschodniej stronie wsi,

zlokalizowano siedem osad otwartych, datowanych ogólnie na okres

wczesnośredniowieczny. Na jednej z osad (stan. 14, a według Kleista stan. 2)

badania powierzchniowe prowadzone były w 1931 i 1933 przez

Guhrkiego i Kleista, w wyniku których znaleziono: nożyce żelazne, nóż,

kilka osełek złamanych, przęślik i nieokreśloną ilość ułamków naczyń

morfologicznie odpowiadających fragmentom z grodziska (ryc. 12j, ł).

Na powierzchni zaobserwowano około 50 palenisk (Kleist 1955: 30).

Koncentrację osadnictwa wczesnośredniowiecznego można zaobserwować

w rejonie Malechowa, na południowo-wschodniej i południowej

krawędzi wyższej terasy opadającej w kierunku zabagnionych łąk nad

Grabową. Zlokalizowane tutaj cztery osady położone są na zapleczu domniemanego

grodziska w Niemicy. Na dwóch (stan. 2 i 6) prowadzono

badania powierzchniowe już w latach 30. XX wieku (D. v. Kleist). Po wojnie

w 1967 roku ratownicze badania przeprowadziło Muzeum w Koszalinie na terenie osady (stan. 6) usytuowanej w miejscu eksploatowanej wówczas żwirowni.

Odkryto jamy gospodarcze oraz około 90 fragmentów

naczyń określających chronologię stanowiska na VIII–IX wiek (Sikora 1969: 171–173).

O intensywności osadnictwa wczesnośredniowiecznego w dorzeczu

Grabowej świadczą zlokalizowane w wyniku badań AZP ślady osadnictwa

(85 punktów) i osady (48 stanowisk) zarejestrowane głównie w rejonie

Malechowa, Niemicy, Sulechówka, Paprotek, Bartolina i innych miejscowości

rozlokowanych wzdłuż obydwu brzegów Grabowej i mniejszych

cieków, jak to ma miejsce, np. w Borkowie, Lejkowie, Pękaninie, Drzeńsku i Zielenicy.